Zarobki programistów w Polsce obrosły legendą. Gazety rozpisują się o nich regularnie. Bywa, że w tonie chwalebnym, bywa, że w tonie nagannym. Jedni ich bronią, twierdząc, że programiści to pożyteczni specjaliści. Inni atakują – wyczekują pęknięcia „bańki” i zrównania zarobków z innymi zawodami. Wiele osób zadaje sobie jednak pytanie – dlaczego programiści zarabiają tak dużo?
O zarobkach programistów więcej w mojej książce – Programista. Przewodnik po zawodzie.
Sytuacja w Polsce
Zacząć by należało od tego, że sytuacja w Polsce jest dość specyficzna. Większość osób zajmujących się w naszym kraju oprogramowaniem pracuje dla zagranicznych klientów. Napływ kapitału (głównie z Europy zachodniej) wzmożył popyt na programistów i w naturalny sposób podniósł cenę ich pracy. Kwestią otwartą jest, jak długo sytuacja ta potrwa, ale na pewno jest korzystna dla Polskiej gospodarki w tym sensie, że eksportujemy nasz talent techniczny otrzymując w zamian, mówiąc językiem PRLu, dewizy – czyli zagraniczne waluty, a także przy okazji importujemy zachodnie praktyki zarządzania projektami, doświadczenie organizacyjne i nawiązujemy kontakty biznesowe z bogatszymi krajami wspólnoty europejskiej.
Często mówi się, że w przeciwieństwie do innych zawodów, programiści w Polsce, pracując dla zagranicznych klientów zarabiają „po zachodniemu”. Prawdę powiedziawszy jest nawet lepiej. Pensje programistów w Portugalii, czy Włoszech są wręcz niższe, niż w Warszawie, czy innych dużych miastach Polski. Z drugiej strony średnie wynagrodzenia są nadal niższe niż w Berlinie, Paryżu, czy – szczególnie – Zurychu lub Nowym Jorku.
Sukces Polski (oraz szerzej – Europy wschodniej) wynika z wysokiego poziomu edukacji, bliskości kulturowej z krajami zachodu, niewielkiej odległości geograficznej, niezłej znajomości angielskiego oraz oczywiście niższych wynagrodzeń. Na chwilę obecną sytuacja wygląda tak, że kluczowe projekty odbywają się w centrach korporacji, te mniej istotne w krajach takich jak Polska, czy Rumunia, a te najbardziej kosztowo zoptymalizowane w Indiach. Ulotki dla inwestorów prezentują Europę środkową jako kompromis między jakością i ceną.
Z drugiej strony istnieje w Polsce pokaźna grupa programistów, którzy pracują za kwoty co prawda wyższe od średniej krajowej, ale również dalekie od słynnych 20 000 PLN. Grupa ta nadal jest słabiej wynagradzana od kolegów z krajów zachodu. Lepiej rzecz jasna od wielu zawodów w Polsce, jednak ciężko ją uznać za realnie zamożną.
Sytuacja w Europie
Programiści w Europie zarabiają bez wątpienia nieźle, jednak w stosunku do innych grup zawodowych ośmielę się stwierdzić, że nie odbiegają od średniej tak jak specjaliści w Polsce. W pewnej mierze wynika to z konkurencji środkowo-europejskiej. W pewnych krajach niemile widziane jest duże rozwarstwienie dochodów. W innych po prostu miejsc pracy dla programistów nie ma aż tak wielu, bo bardziej opłacalnym i „wygodnym” jest bycie zarządcą – a sporo krajów Europy zachodniej stoi wyżej w światowym podziale pracy.
Kraje, które w stosunku do kosztów życia płacą programistom najlepiej to Szwajcaria, Wielka Brytania, Niemcy i Francja. Kraje, w których być programista się nie opłaca to na przykład Włochy, czy Portugalia.
Sytuacja na świecie
Na dwa kraje warto zwrócić szczególnie baczną uwagę: USA i Chiny.
Na USA z uwagi na tzw. military-industrial complex, czyli nieformalny sojusz pomiędzy przemysłem zbrojeniowym, a armią. Na Chiny z podobnego powodu, ale o tym za chwilę.
stany Zjednoczone dysponują nowoczesną – w wielu obszarach najnowocześniejszą na świecie – armią. Jest to armia nieustannie modernizowana, przesiąknięta nowinkami technicznymi, wyposażona w sprzęt pełen elektroniki.
Dość powiedzieć, że GPS był opracowany na potrzeby armii USA. Dla pełni obrazu można wspomnieć o dronach oraz przypomnieć, że roboty Boston Dynamics budowane były na zamówienie DARPA – agencji zaawansowanych projektów badawczych w obszarze obronności.
Ma to niebagatelny wpływ na rynek pracy inżynierów oprogramowania w USA. Boston Dynamics, Lockheed Martin, Facebook – wszystkie te firmy i wiele innych, zatrudniających setki tysięcy programistów stanowi fundament obronności kraju. Od automatycznych systemów jak drony, czy roboty, po wywiad i cyberbezpieczeństwo, tworzą one ogromny popyt na programistów za oceanem.
Z wolna podobnie sytuacja zaczyna się kształtować w Państwie Środka. Wzrost Chin powodujący inflację ambicji chińskiego narodu sprawił, że przywództwo zaczęło stawiać śmiałe cele. Jednym z kluczowych obszarów w Chińskich planach jest sztuczna inteligencja. Innym, oczywistym, jest rozwój armii. Rzut oka na oferty pracy w Szanghaju, czy Shenzhen pokazuje, jak mocno Chiny stawiają na AI.
Wbrew powszechnej w Polsce opinii, że Chińczycy pracują „za miskę ryżu” wynagrodzenia programistów z ofert pracy w większym mieście posiadającym przedsiębiorstwa z branży militarnej (Chengdu) oscylują wokół 20 000 RMB miesięcznie (ok 11 200 PLN). Daleko im oczywiście do wynagrodzeń oferowanych w Stanach, ale z powodu tych samych czynników, co w USA, można się spodziewać wzrostu popytu.
Dlaczego to się opłaca?
– Nie rozumiem, czemu programista zarabia 15 000, kiedy ja zarabiam 4 000 – powie osoba spoza branży.
Tymczasem to proste.
Informatyzacja robi w zasadzie dwie rzeczy:
- automatyzuje pewne czynności sprawiając, że można zatrudnić mniej osób
- czyni możliwym rzeczy wcześniej nieosiągalne
Punkt pierwszy, przykład – swego czasu by sporządzić raport sprzedaży w jakimkolwiek sklepie, trzeba było usiąść przed stosem kartek i wykonać dziesiątki, setki operacji matematycznych. Dziś wystarczy kilka kliknięć i mamy wartości i wykresy, a to wszystko w kilka sekund. Jeśli w jakimś przedsiębiorstwie istniała osoba zajmująca się przygotowywaniem raportów (będących powtarzalnymi operacjami przetwarzania danych) można ją zwolnić. Raz opracowane narzędzie do generowania raportów posłuży tysiącom przedsiębiorstw, zaś wykonanie i aktualizacja tych narzędzi zajmuje o wiele mniej czasu i wymaga mniej etatów od tych, które dzięki owemu narzędziu stały się zbędne.
To tylko najbardziej prymitywny przykład automatyzacji. Dużo lepszym są choćby roboty spawające szkielety samochodów w fabrykach:
Zaprogramowany raz robot wykonuje pracę za darmo. Spawacz za każdą minutę bierze pieniądze.
Punkt drugi dotyczy nowych możliwości. Przykłady można mnożyć. Najlepszym bodaj będzie smartfon. Dzięki pracy między innymi programistów możemy dziś nawigować w terenie, słuchać muzyki, komunikować się ze światem i robić dziesiątki innych rzeczy na kilkuset gramowym urządzeniu wielkości połowy banana. Płacimy za nie producentom nieraz tysiące złotych. Dla wyprodukowania takiego cudeńka warto zatrudnić programistów.
Programowanie jest kluczowym narzędziem trzeciej rewolucji przemysłowej. Prawidłowo użyte, wykorzystane z głową potrafi podnieść produktywność przedsiębiorstwa o rzędy wielkości. Przykładem niech będzie Amazon. W porównaniu do tradycyjnego sklepu, Wal-Mart, generuje on dwukrotnie więcej dochodu na pracownika.
Najbardziej wydajną firmą, złożoną głównie z programistów, jest Apple. Jeden jej pracownik zarabia dla firmy prawie dwa miliony dolarów rocznie.
Właśnie dlatego programiści mogą zarabiać dużo. Nie tylko nie ma ich nadmiaru na rynku pracy, lecz także są w stanie generować dla firm zysk o wiele większy, niż przedstawiciele pozostałych profesji.